Bırkleyn Mağaraları: “Dünyanın Bittiği Yer”deki Ölümsüzlük Suyu
Diyarbakır’ın Lice ilçesindeki Abalı köyü sınırları içinde yer alan Bırkleyn Mağaraları, antik çağlardan bu yana “dünyanın bittiği yer” ve “ölümsüzlük suyunun aktığı nokta” olarak anıldı. Karstik yapısı, yeraltı nehri etkisi yaratan Dibni Çayı’nın tünelden geçişi, Asur dönemi kabartmaları ve Büyük İskender efsaneleriyle bölge, tarih ve doğa tutkunlarını cezbediyor.
Mağaranın ana tüneli yaklaşık 900 m uzunluğunda, tavan yüksekliği bazı noktalarda 38 m’ye ulaşıyor. Yazın serin, kışın ılık mikroiklimi, antik yerleşim izleri ve ritüel kullanıma uygun doğal akustiğiyle dikkat çekiyor. Neolitik dönemden (MÖ 6000) itibaren ritüel ve yerleşim amacıyla kullanılan bu alan, Asur krallarına ait çivi yazıtlı kabartmalara da ev sahipliği yapıyor. I. Tiglatpileser ve III. Salmanassar’ın isimleri mağara duvarlarında günümüze ulaştı.
Yerel söylenceye göre Makedonya Kralı Büyük İskender, Pers seferine giderken 15 000 kişilik ordusuyla burada konakladı. Efsaneye göre Zülkarneyn adıyla anılan İskender’in boynuzlarını iyileştirmek için mağaradaki sudan yararlandığı, suyun iyileştirici gücü sayesinde boynuzlarından birinin yok olduğu anlatılır.
Bırkleyn Mağaraları, 19. yüzyılda ilk kez batılı kaşiflerce belgelenip 1974’te detaylı speleolojik incelemelere, 2004’te ise arkeolojik belgeleme çalışmalarına konu oldu. Günümüzde mağara, ücretsiz ve rehbersiz ziyarete açık olmakla birlikte ziyaretçilerin fener bulundurması ve kontrollü turizm uygulanması öneriliyor.
Piknik, doğa yürüyüşü ve fotoğrafçılık için popüler bir nokta haline gelen mağaralar, koruma altındaki bir arkeolojik SİT alanı olarak hem doğal hem de kültürel miras değeri taşıyor.